Siyasal partiler ve çok partili döneme geçiş KPSS

Siyasal partiler ve çok partili döneme geçiş KPSS
Siyasal partiler ve çok partili döneme geçiş KPSS
14 Haziran 2022

Siyasal partiler ve çok partili döneme geçiş KPSS: Siz değerli KPSS öğrencileri için Siyasal partiler ve çok partili döneme geçiş konumuzu derledik. Aşağıda bulunan notlar içerisinde siyasi partiler ve parti sistemleri yer alacaktır.

Siyasal partiler ve çok partili döneme geçiş KPSS

SİYASAL PARTİLER VE ÇOK PARTİLİ DÖNEME GEÇİŞ

  • Siyasi Parti; Aynı siyasi görüşü benimseyen insanların bir araya gelerek oluşturdukları, halkın istek ve görüşlerinin yönetime yansımasını sağlayan demokrasinin vazgeçilmez unsurlarından biridir.
  • I. TBMM döneminde,    meclis içerisinde partileşme yoktu. Meclis içerisinde siyasi görüş ayrılıklarından dolayı çeşitli gruplar meydana gelmişti.
  • İlk mecliste bütün milletvekillerinin tek amacı yurdu düşmandan kurtarmak ve Misak-ı Milli’yi gerçekleştirmekti. Ancak 1921 Anayasası’nın hazırlanması sırasında gruplar oluşmaya başladı.
  • Bu grupların başlıcaları; Tesanüt, İstiklal, Islahat, Halk zümreleri, Yeşil Ordu ve Mustafa Kemal’in kurduğu Meclis’teki en etkili grup olan Müdafaa-i Hukuk Grubu idi (Sivas Kongresi sırasında Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu olarak temelleri atılmıştı.).
  • Mustafa Kemal bu grupları birleştirme konusunda başarılı olamayınca 151 arkadaşıyla birlikte 10 Mayıs 1921’te Müdafaa-i Hukuk grubunu kurmuştur. Bu gruba “Birinci Grup” muhalif gruba ise “ İkinci Grup (Muhafaza-i Mukaddesat Grubu)” denilmiştir.

Cumhuriyet Halk Fırkası (Partisi) (9 Eylül 1923)

  • 9 Eylül 1923’te TBMM’de birinci grubu oluşturanlar Anadolu ve Rumeli Müdafaayıhukuk Cemiyetini partiye dönüştürdü.
  • Bu yeni partinin adının Halk Fırkası olması benimsendi (9 Eylül 1923).
  • Partinin lideri M. Kemal’dir.
  • Laikliği ve devletçi ekonomik modeli benimsemiştir.

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (İlerici Cumhuriyet Partisi) (17 KASIM 1924- 5 Haziran 1925)

 

Demokrasinin olmazsa olmazı siyasi partilerdir. Ayrıca iktidarı denetleyecek ve fikir zenginliği oluşturacak muhalefet partilerine de ihtiyaç vardır.

  • TBMM’de ikinci grubu oluşturan Kâzım Karabekir Paşa, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele, Adnan Adıvar gibi kişilerce kurulmuştur.
  • Liberal ekonomik sistemi benimsemiştir. Devrimlerin zamana yayılmasından yanadır. Tüzüklerinde dini inançlara saygılı olduklarına dair ibareye yer vermişlerdir.
  • Rejim karşıtları bu partinin etrafında toplanmış ve Şeyh Sait İsyanının çıkmasından sonra parti kapatılmıştır (3 Haziran 1925).

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın Programı ve İlkeleri;

  • Bireysel özgürlükler korunacak
  • Vekil seçimlerinde tek derece usulü uygulanacak
  • Milletin açık vekâleti alınmadıkça, Anayasa değiştirilmeyecek
  • Âdem-i Merkeziyet esası kabul edilecek (yerinden yönetim uygulanacak)
  • Cumhurbaşkanı olan kişinin milletvekilliği kaldırılacak
  • Bütçeden maaş alan devlet görevlilerinin siyasi partilere üye olması engellenecek
  • Dini düşünce ve inançlara saygılı olunacak
  • Serbest ekonomi politikası     (liberalizm) uygulanacak
  • Hükümete ait çiftlik ve araziler topraksız köylülere verilecek
  • Not: Liberalizm; ekonomi alanında sermayenin kişilerce kullanılması ve ekonomik teşebbüslerin özel sektörce gerçekleştirilmesidir.

Şeyh Sait İsyanı (13 ŞUBAT – 3 HAZİRAN 1925)

  • Musul meselesinin gündemde olduğu sıralarda İngilizlerin desteğiyle rejim karşıtları tarafından çıkarılmıştır.
  • 4 Mart 1925’te Takririsükun Kanunu çıkarılmış ve İstiklal Mahkemeleri yeniden kurulmuştur.
  • Cumhuriyete karşı çıkan ilk isyandır.

Mustafa Kemal’e Suikast Girişimi (16 Haziran 1926)

  • Rejim karşıtları M. Kemal’i ortadan kaldırmak istemişlerdir.
  • İzmir’e düzenleyeceği seyahati fırsat bilenlerin suikast girişimleri ortaya çıkmış ve suikastçılar yakalanarak cezalandırılmıştır.
  • Eski İttihatçılar tarafından planlanan bu suikast Mustafa Kemal’in İzmir gezisi sırasında gerçekleştirilecekti.
  • Ancak, olay daha önceden haber alınınca (Mustafa Kemal’in İzmir’e bir gün gecikmeli gitmesi ve suikastçileri kaçıracak olan Giritli Şevki’nin durumu İzmir valisine bildirmesi üzerine öğrenilmiştir) gerçekleştirilememiş ve suikastı planlayan 13 kişi yakalanarak İstiklal Mahkemeleri’nde

(dördüncü kez) yargılanmıştır.

  • Not: Bu olaydan sonra İttihat ve Terakkiciler, devlet kadrolarından tamamen tasfiye edilmişlerdir.
  • Not: Bu olay aynı zamanda ulus egemenliğine dayalı rejime karşı bir tepki niteliğindedir.
  • Mustafa Kemal’in bu olaydan sonra söylediği şu sözler, onun Türkiye Cumhuriyeti’ne verdiği önemi bir kez daha ortaya koymuştur: “Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır. Ancak Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır.”

Serbest Cumhuriyet Fırkası(Partisi) (12 Ağustos 1930)

  • M. Kemal’in isteği ile Fethi (Okyar) Bey tarafından kuruldu. Atatürk’ün kız kardeşi Makbule (Atadan) Hanım da bu partinin kurucuları arasında yer aldı.
  • Rejim karşıtlarının bu parti etrafında toplanması üzerine M. Kemal’in görüşünü alan Fethi Bey partiyi kapattı.

Kubilay Olayı (23 Aralık 1930)

  • Menemen’de Derviş Mehmet ve etrafına Topladığı bir grup rejim düşmanının “Din elden gidiyor ” propagandasıyla çıkardığı ayaklanmadır.
  • Ayaklanmayı bastırmak isteyen Asteğmen Kubilay ve iki mahalle bekçisi olay yerinde şehit edildi.
  • Bu olaydan sonra Türkiye’nin henüz çok partili sisteme hazır olmadığı görüldü.

MENEMEN OLAYI (23 ARALIK 1930)

  • Serbest Cumhuriyet        Fırkası’nın kapatılmasından sonra, İzmir’in Menemen ilçesinde rejim karşıtlarının çıkarmış olduğu olaydır.
  • Bu olay sırasında Derviş Mehmet ve yandaşları tarafından Menemen’de askerlik görevini yapan öğretmen Asteğmen Kubilay şehit edilmiştir.
  • Ayaklanma kısa sürede bastırılmış, Derviş Mehmet ve yandaşları yakalanarak İstiklal Mahkemeleri’nde yargılanarak (beşinci kez) cezalandırılmışlardır.
  • Not-1: Menemen Olayı, Şeyh Sait İsyanı’ndan sonra rejime karşı çıkan ikinci isyandır.
  • Not-2: Hem Şeyh Sait İsyanı hem de Menemen Olayı, Türkiye’de henüz demokrasi ortamının oluşmadığını göstermiştir.
  • Not-3: Cumhuriyet’in ilanından sonra bir süre tek partili bir yönetimin sürdürülmesinin en önemli nedenleri; yapılacak olan inkılâpların ülkeye yerleşmesini sağlama ve halkın gerekli olan siyasal olgunluğa erişmesini beklemektir.
  • Atatürk döneminde çok istenmesine rağmen çok partili hayata geçilememiştir. Çok partili hayata ancak 1946’da Demokrat Parti’nin kurulmasıyla geçilmiştir (üçüncü çok partili hayat). Bu parti de Cumhuriyet Halk Fırkası’nın devletçi politikasına karşı liberalizmi savunmuştur. Demokrat Parti 1950’deki genel seçimler sonrasında da iktidar partisi olmuştur (29 Eylül 1960’ta da kapatılmıştır.).
  • Not-1: Böylece cumhuriyetin ilanından sonra ilk defa yönetime başka bir parti gelmiştir.
  • Not-2: Demokrat Parti’nin kurucuları; Cumhuriyet Halk Partisi’nden ayrılan Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan’dır.

BURSA OLAYI (1 ŞUBAT 1933)

·  Bursa’da ezanın Türkçe okunmasına karşı gösterilen tepkidir.

  • Olaya Atatürk’ün müdahale etmesiyle isyan bastırılmış, reisleri bir süreliğine çeşitli karakollarda “misafir” edilmişlerdir.

VAGON-Lİ OLAYI (22 ŞUBAT 1933)

  • Vagon-Li Şirketi (Yataklı Vagonlar) Osmanlı Dönemi’nden beri Türkiye’de demiryollarını işleten bir Fransız şirketiydi.
  • 22 Şubat 1933’te şirketin telefonda Türkçe konuşan memuru Naci Bey’e Belçikalı müdür Jannoni tarafından şirkette resmi dilin Fransızca olduğu belirtilerek, 25 Kuruş para cezası ve 15 gün işten uzaklaştırma cezasının verilmesiyle olay patlak verdi.
  • Bu gelişme üzerine İstanbul Üniversitesi öğrencileri şirket bürosu önünde olaylar çıkarmışlardır.

Yaşanan bu durumlar üzerine şirket, Naci Bey’i tekrar işe başlatmıştır. Ayrıca “Vatandaş Türkçe Konuş” Kampanyası başlatılmıştır.

RAZGARD OLAYI (20 NİSAN 1933)

  • Bulgaristan’ın Razgard bölgesinde bulunan Türk

mezarlıklarının Bulgarlar tarafından tahrip edilmesiyle

İstanbul’da bu olaylara tepki gösterilmiştir.

  • Türk gençliğinin milliyetçiliğiyle Türkiye’de Bulgarların mezarları onarılmış ve Bulgarlara kültür dersi verilmiştir (20 Nisan 1933).

Serbest Cumhuriyet Fırkası(Partisi) (12 Ağustos 1930)

  • M. Kemal’in isteği ile Fethi (Okyar) Bey tarafından kuruldu. Atatürk’ün kız kardeşi Makbule (Atadan) Hanım da bu partinin kurucuları arasında yer aldı.
  • Rejim karşıtlarının bu parti etrafında toplanması üzerine M. Kemal’in görüşünü alan Fethi Bey partiyi kapattı.

Kubilay Olayı (23 Aralık 1930)

  • Menemen’de Derviş Mehmet ve etrafına Topladığı bir grup rejim düşmanının “Din elden gidiyor” propagandasıyla çıkardığı ayaklanmadır.
  • Ayaklanmayı bastırmak isteyen Asteğmen Kubilay ve iki mahalle bekçisi olay yerinde şehit edildi.
  • Bu olaydan sonra Türkiye’nin henüz çok partili sisteme hazır olmadığı görüldü.

Bu gönderi için yorumlar kapalı.

deneme bonusu veren siteler deneme bonusu veren siteler mizah.org moversvip.com deneme bonusu veren siteler 2023 deneme bonusu veren siteler sweet bonanza sweet bonanza deneme bonusu veren siteler deneme bonusu veren siteler